Hoe bouw je samen aan een gemeenschap? Hilde Van Ransbeke droomt van florerende buurten: gemeenschappen, waar actief burgerschap en verbinding centraal staan. En waar lokale besturen openstaan voor inspraak van haar burgers. Ze ziet heel wat kansen liggen waarrond bewoners en beleid samen aan de slag kunnen gaan.

Als coördinator van team Wonen binnen sociale onderneming Stebo, bouwde Hilde expertise op rond participatie en co-creatie tussen het lokale beleid en bewoners. De complexe uitdagingen waar zij samen voor staan liggen onder meer in kwaliteit van wonen en in een leefbare en veilige woonomgeving.

Daar, in elk dorp of wijk kunnen mensen ervaren dat ze het samenleven best samen vorm kunnen geven. 

Zaadjes planten

Participatie is geen vreemd woord meer voor gemeentebesturen. Toch schrikt het betrekken van burgers het beleid nog vaak af. Het bewustmaken van politici om mensen te betrekken in de uitvoering van beleidsplannen ziet Hilde als één van haar missies. ‘Wanneer het beleid rekening houdt met alle lagen, kom je tot gedragen beleidsplannen,’ zegt ze.

Belangrijk, wat Hilde daar zegt. Want als je er goed over nadenkt, dan zijn de vraagstukken waarmee een lokaal bestuur werkt, meestal van die aard dat ze niet zomaar achter tekentafels en in vergaderlokalen van deskundigen kunnen worden opgelost. Het gemeentelijke beleid raakt aan het leven van burgers. Onderwijs, ruimtelijke ordening, wonen, veiligheid, milieu (om er een paar te noemen) zijn sectoren waarin complexe uitdagingen spelen. De stem van deskundigen is daarin belangrijk, maar de ervaringen, ideeën en bijdragen van bewoners zijn net zo onmisbaar om tot duurzame oplossingen te komen. En dan is kennis en kunde omtrent participatief werken best welkom.

Hilde maakt hiervoor de vergelijking met permacultuur, waar ze zelf door geboeid is. ‘Eigenlijk doe je zoiets als een vruchtbare bodem creëren. Door een goed zicht op de verschillende bodemlagen kan je een optimale samenstelling van de grond bekomen. En goede grond zorgt voor mooie oogsten. Met participatieprocessen plant je zaadjes, die kunnen uitbloeien tot iets moois. En daar plukken zowel bewoners als beleidsmakers de vruchten van.’ 

Building communities

Hilde en haar team experimenteren al vele jaren met participatieprojecten in lokale gemeenschappen. Wonen en woonomgeving zijn dan ook thema’s die nogal wat mensen raken. Bewoners, bezoekers, beleidsverantwoordelijken en lokale bestuursmedewerkers hebben er elk op een eigen manier belang bij. Hilde: ‘Het samenbrengen van verschillende belanghebbenden rond levende (woon)thema’s binnen een wijk of dorp, bracht al vaak een (nieuwe) dynamiek op gang. Door bewoners te bevragen en te betrekken, creëer je immers betrokkenheid. Die betrokkenheid maakt dat bewoners zelf engagementen binnen hun gemeenschap opnemen. En gelijktijdig wordt er ook gewerkt aan het verbinden van mensen.’

De winst van een participatieve aanpak  voor het beleid zit ‘m in de massa frisse inzichten en ideeën van bewoners en andere lokale actoren, vult Hilde aan. Die nieuwe kennis geeft een zicht op noden en behoeftes van een gemeenschap. Die kunnen waardevol zijn voor bijvoorbeeld (ruimtelijke) ingrepen in de omgeving en het vormgeven van een woonbeleid. Beleidsverantwoordelijken die daarmee aan de slag gaan, zullen daarvoor dan vaker steun en medewerking van de burger ervaren. ‘Door met burgers in gesprek te gaan, vergroot je zo de kans om tot gedragen en duurzame projecten te komen,’ zegt Hilde. ‘Zo brachten we al in verschillende buurten bewoners, beleid, kerkfabriek en betrokken actoren samen rond de herbestemming van hun kerk. Door open gesprekken te voeren over mogelijke invullingen van het kerkgebouw, luisterend naar de noden en behoeften van alle gesprekspartners, ontstond een gedeeld perspectief.’

Blanco blad

Een participatieve aanpak is anders dan wat lokale besturen tot op vandaag meestal gewend zijn. Gekende processen en werkwijzen geven een houvast. Het zijn vertrouwde paden die toekomen op een veilige bestemming. Inspraak geven aan burgers houdt in dat we moeten durven afstappen van die vertrouwde wegen en kaders.

Participatief werken vraagt om een andere, meer empathische benadering van mensen, volgens Hilde. Door met een open blik te kijken naar mensen, kunnen hokjes en beleidsdomeinen overstegen worden. Burgers zijn immers actieve wezens, die samen kunnen bouwen aan hun gemeenschap. Hilde: ‘Durf het open te gooien om nieuwe werkwijzen te ontwikkelen. En heb vertrouwen dat je een blanco blad samen kan vullen.’

In Gesprek met

Luisterde en schreef het verhaal neer